Konstytucyjna zasada nakłada na ustawodawcę obowiązek ochrony interesów będących w toku


Trybunał Konstytucyjny przypomniał o tym, że ze sformułowanej w art. 2 Konstytucji zasady demokratycznego państwa prawnego wynikają zasady szczegółowe. Wśród nich znajduje się reguła, która nakłada na ustawodawcę obowiązek ochrony interesów będących w toku.

 

Trybunał rozpoznał pytanie prawne Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie. Dotyczyło ono możliwości amortyzacji wartości niematerialnych i prawnych, takich jak prawo użytkowania na udziale w nieruchomości. Dnia 10 lutego 2015 r. Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok, w którym orzekł, że art. 4 w związku z art. 1, pkt 6 Ustawy z 20 listopada 1999 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, jest niezgodny z wywodzoną z art. 2 Konstytucji zasadą ochrony interesów w toku. Przepis zawarty w art. 4pozbawił podatników podatku dochodowego od osób prawnych możliwości amortyzacji prawa użytkowania udziału w nieruchomości, wprowadzonego do ewidencji środków trwałych i wartości niematerialnych przed 1 stycznia 1999 r. Wspomniana zasada jest elementem szerszej zasady zaufania obywatela do państwa, jak wyjaśnił Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w pytaniu prawnym do Trybunału Konstytucyjnego (sygn. akt: P 4/11). Zasada ta nakłada na ustawodawcę obowiązek formułowania nowych przepisów regulujących działalność gospodarczą, z jednoczesnym zagwarantowaniem stabilizacji reguł jej prowadzenia, czyli poszanowania tzw. interesów w toku. Jak uzasadniał dalej WSA: „obowiązkowi temu należy jednak przypisać bardziej kategoryczny charakter w tych wszystkich sytuacjach, w których ustawodawca wyznaczył pewien okres, w którym miało być możliwe prowadzenie interesów według z góry ustalonych zasad”. W takim bowiem wypadku ustawodawcę wiąże zasada zaufania obywatela do państwa, czyli zasada lojalności państwa wobec obywateli. Zgodnie z nią, jeżeli w przepisie prawa zapewniono obywatela o tym, że przez pewien czas obowiązywać go będą pewne reguły, a obywatel – kierując się tym zapewnieniem – rozpocznie konkretne działania, to reguł tych nie można już zmieniać na niekorzyść obywatela.

 

Wyrok Trybunału rozstrzygnął, że ustawodawca uniemożliwił dokończenie przedsięwzięć rozpoczętych zgodnie z przepisami obowiązującymi w chwili ich inicjowania , pomimo, że przeniósł dotychczasową treść rozporządzeń przywołanych w sprawie do ustawy i podjął niezbędne decyzje, które miały na celu zapewnienie warunków przystosowania się do nowej regulacji – tj. przewidział okres vacatio legis. W praktyce będzie to oznaczać, że ustawodawca musi w odpowiednich przepisach przejściowych uwzględnić sytuację podatników, którzy prowadząc działalność gospodarczą, korzystali z prawa do dokonywania odpisów amortyzacyjnych z tytułu posiadania prawa użytkowania udziału w nieruchomości oraz innych wartości niematerialnych i prawnych.

 

Klaudia Kaniecka, Komitet Podatkowy Pracodawców RP